درس چهارم
ستایش شناسی
وَ الْحَمْدُ
لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ
عَلَى مَا أَبْلَاهُمْ مِنْ مِنَنِهِ الْمُتَتَابِعَةِ،
وَ أَسْبَغَ
عَلَيْهِمْ مِنْ نِعَمِهِ الْمُتَظَاهِرَةِ، لَتَصَرَّفُوا فِي
مِنَنِهِ فَلَمْ يَحْمَدُوهُ،
ستايش براي خداست
كه اگر در برابر آن همه نعمتِ پياپي و بخششهای پیوسته كه بر
بندگانش فرستاد، ستايش خود را به ايشان نمي‌آموخت، از نعمت‌هايش
بهره مي‌جستند
وَ تَوَسَّعُوا
فِي رِزْقِهِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ.
و از روزي‌اش
گشايش مي‌يافتند و شكرا نه‌ي آن را به جا نمي‌آوردند.
وَ لَوْ كَانُوا
كَذَلِكَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِيَّةِ إِلَى حَدِّ
الْبَهِيمِيَّةِ
در اين صورت، از
مرزهاي انساني برون مي‌افتادند و در وادي حيواني پاي مي‌نهادند،
فَكَانُوا كَمَا
وَصَفَ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ
و آن گونه مي‌شدند
كه خدا در كتاب استوار خود فرمود:
«إِنْ هُمْ
إِلَّا كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا.» ( س 25 ی 42 )
«آنان مثل
چارپايانند، نه بيش‌تر، بلكه از چارپايان نيز گمراه‌تر.»
ستایش برظهور و
تجلّی او
وَ الْحَمْدُ
لِلَّهِ عَلَى مَا عَرَّفَنَا مِنْ نَفْسِهِ،
ستايش براي خداست
كه خود را به ما شناسانيد،
وَ أَلْهَمَنَا
مِنْ شُكْرِهِ،
و شيوه‌ي
سپاسگزاريِ از خود را به ما آموخت،
وَ فَتَحَ لَنَا
مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِيَّتِهِ،
و درهاي علم به
پروردگاري‌اش را به روي ما گشود،
وَ دَلَّنَا
عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ،
و ما را به اخلاص
ورزيدن در توحيدِ‌خود رهنمون ساخت،
وَ جَنَّبَنَا
مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشَّكِّ فِي أَمْرِهِ.
، و از شك و
ناباوري نگاه داشت.
واژه ها و ترکیب
ها
حَبَسَ : باز
میداشت
مُتَتَابِعَةِ :
پی درپی
أَسْبَغَ : تمام
گردانید ، فرستاد
مُتَظَاهِرَةِ :
پیوسته
عَرَّفَنَا مِنْ
نَفْسِهِ : خود را به ما شناسانيد،
أَبْوَابِ
الْعِلْمِ : در های علم
بِرُبُوبِيَّتِهِ
: پروردگاري‌اش
وَ دَلَّنَا
: و ما را
رهنمون ساخت
و جَنَّبَنَا
: و ما را
نگاه داشت
ترسیم
فقدان معرفت سپاس
گزاری ------» در شرایط
:
- بهره گیری از نعمت های پیاپی
-
گشایش زندگی به سبب روزی------» فقدان شکر ------»برون رفت از مرز
های انسانی -----» مثل حیوان یا گمراه تر
حمد خداوند به
جهت :
1 – الهام شکر
2 – باز شدن در
های آگاهی به ربوبیّت
3 – هدایت به
توحید خالص
4 – حفظ از هجوم
شکّ و ناباوری
پیام ها و نکته
ها
1 - معرفت حمد
موهوبی ( هدیه خداوند ) است .
2 – فصل و مرز
جدایی انسان از حیوان اینست که ناطقِ حامد است .
3- امتیاز انسان
بر سایر موجودات دیگر ، به ادراك ، انتخاب و تكلیف پذیری او است
4 - حرکت تمامی
حیوانات خطّی و تخلّف ناپذیر است .
5 - انسان
برخودار از نعمت های الهی ، امّا غا فل از عنایات حق ، از حیوان
پست تر است .
6– غفلت از فضل
الهی خلاف وظیفه بندگی است .
7 – هر گونه روز
مرّگی ، تنزل از مقام انسانی و تشبّه به جنبنده ای درحال چرا در
مرتعی وسیع و از همه چیز بی خبر است .
9 - كمترین مرتبه
معرفت ، علم ما به حکمت ، حاکمیّت و فیض و لطف خداست .
10 - در انتخاب
انسان برای سپاس ، یاد و شكر خود لطفی بس عظیم به او ارزانی داشته
است .
11- باید با تمام
وجود در مقابل این احسان و كرامت ، خاضع و خاشع و شاكر باشیم .
12 - باید به
فطرت اصیل و سلیم خود، این كرامات الهی را دریابیم .
13 - در قدم
بالاتر نیز باید با استدلال عقلانی اثبات كنیم كه جز ذات حضرت حق ،
منعم دیگری در كار نیست. ( بِیَده الخیر و هو علی كُلِّ شَیءٍ
قَدیر )
14 – از الطاف
الهی معرّفی ، ظهور و تجلّی اش بربندگان است .
15 - از الطاف
الهی آموختن شكر به بندگان است تا از مرز حیوان بودن خارج
شوند.
16 – شکر نعمت
یعنی استفاده از نعمت در جهات بایسته و شایسته آن . شکر نعمت
ضامن بقای آن است .
17 - بندگان
با شناخت فطری به طور خودباور با حضرت حق مرتبط هستند و هیچ ممكن
نیست كسی خدا را باور نداشته باشد.
18- فطرت ،
حجَّتی برای مواخذه در قیامت است .
19 - تا زمینه
فطری برای هدایت آماده نباشد، هدایت انبیا در لوح قلب و صحیفه نفس
انسان تاثیری نخواهد داشت .
20- كشف باطن
جهان و غیب عالم برای عارف ، كشف مراتب باطن خود اوست
اشارات
1 - از عمیق ترین
معارف ، معرفت نفس می باشد. که ملازم با معرفت حضرت حق می باشد و
همین ملازمه ، خود دلیل بر مطلب عمیقی است
2 - كشف باطن
عالم ، همان كشف باطن انسان است ؛ پیامبر اكرم صلی الله علیه و
آله و سلًَّم فرمود : مًن عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ .
3 – الهام چیزی
است که در قلب ا فاضه میشود ، و فرق بین وحی و الهام آن است که
الهام بی واسطه ملک و وحی با واسطه او است و وحی از خواص رسالت است
و الهام از خواص ولایت ، وحی مشروط به رساندن است و الهام نیست .
لطایف
1 – سّر اینکه
کلمه ی حدّ، در باره ی انسان به صورت جمع (حدود ) و در باره ی
بهیمه به صورت مفرد آمده این است که انسان کمالات فرا وان و
گوناگونی دار د ، امّا حیوان تنها یک حدّ دارد و آن بی عقلی است .1
2 – سرّ نامگذاری
بهیمه به این نام آن است که کلامش برای دیگران ابهام دارد و کارش
مبهم است و میزا ن روشن و نظم خاصّی ندارد ؛ مثلاً بدون رعایت
حلال و حرام ، هر چه به مزاجش گواراست می خورد .2
3 - ذکر و یاد خدا
، موجب زیادی معرفت و زیادی معرفت موجب زیادی محبّت میگردد تا
مرحله ی فنا ء ، که در این صورت خوف و تر س از نا مطلوب در او نمی
ماند .خداوند سبحان میفرماید : اَلا إِنَّ أَو لِیاءَ اللّهِ لا
خوفٌ عَلیهِم وَ لا هم یَحزَنونَ ( یونس / 62 )
4 - قدم بالاتر
آن است كه از علم الیقین به حق الیقین ، و از حق الیقین به عین
الیقین برسیم و در محضر حضرت رب العالمین ، به شهود قطعی حضور
یابیم ؛ ان شا ء الله ! آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و
نه آنان ا ندوهگین می شوند . 3
پرسش :
1 - چه نسبتی بین
ذکر ، معرفت و محبّت خداوند است ؟
2 -گشایش ابواب
علم به ربوبیّت را توضیح دهید .
پژو هش :
تبیین جایگاه
انسان در فرض فقدان و عدم دستیابی به معرفت حمد .
برای مطا لعة
اوقات فراغت
امام علی علیه
السّلام :
بر تو باد به
استفاده از حلال و نیکی کر دن به خانواده و یاد خدا بودن در همه
حال .[4]
کودک حق دارد که
از تغذیه ی حلال و مطلوب و در دورة رشد از شیر پاک مادر بهره مند
گردد . همه ی کودکان حق دارند از غذای حلالی و پاکی که پدر و مادر
فراهم می آورند به تناسب سن و رشد خود تغذیّه شوند . ( روا نشناسی
خانواده ، همسران برتر ، دکتر ا فروز ص 142 )
اصلاح الگوی مصرف
مقام معظّم رهبری
بیماری اسراف ، از
لحاظ اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی آسیبها و مشکلات گوناگونی به وجود
آورده و آینده ی کشور را تهدید می کند . ( 1/1/88)
نردبان تربیّت
در نردبان تربیّت
باید از پله های متوالی عبور کرد :
پلّه ی ِ اوّل :
درست خوردن ، درست خوابیدن ، درست نشستن و درست راه رفتن .
پلّه ی دوّم :
درست دیدن ، درست شنیدن و درست حرف زدن .
پلّه ی سوّم :
درست فهمیدن ، درست بکار بردن و درست تحلیل کردن
پلّه ی چهارم :
درست ترکیب کردن و درست قضاوت کردن .
اگر این پلّه ها
با توالی پایدار و مستمر و با بصیرت درونی صورت گیرد بستر تربیّت
دینی و زمینه ی دستیابی به فضایل الهی فراهم شده است . هر یک از
این پلّه ها گامی به سوی نزدیک شدن به اهداف تربیّت دینی است . در
بر داشتن این گامها دقّت و ظرافتی فراوانی لا زم است تا متربّی
از روی فهم و تعقّل آن را طی کند .
5
[1] - ریاض السّالکین ، ج ،1 ص 308
[2] - تفسیر تسنیم ، ج1 ، ص 366
[3] - در محضر علّامه طباطبایی ص 200
[4] - غرر الحکم / 6131 .
[5] - تربیّت دینی ص 150 – 151 دکتر عبد العظیم کریمی ف
انتشارات قدیانی .