پرسش و پاسخ فقهي

پرسش: چرا در اسلام خمس را بايد به سادات داد؟ آيا اين كار نوعي امتياز محسوب نمي شود؟

به نظر عده اي، از مفسران حكم وجوب زكات در مكه نازل گرديد و مسلمانان به پرداخت اين فريضه الهي موظف شدند، ولي هنگامي كه پيامبر اسلام به مدينه پا نهاد و حكومت اسلامي را پايه گذاري كرد، از طرف خدا مامور به دريافت زكات از مردم شد تا با آن دست مستمندان و محرومان جامعه را بگيرد. ولي بني هاشم (سادات) حق نداشتند چيزي از اين بودجه دريافت كنند.(1) و اين امر شايد به دو جهت بود:

1- بهانه اي به دست مخالفان نيفتد كه پيامبر(ص) خويشان خود را بر اموال عمومي (زكات) مسلط ساخته است. اين امر باعث گرديد كه بني هاشم از دستيابي به زكات دور نگه داشته شوند.

2- استفاده بني هاشم از زكات يك نوع تفوق و برتري جويي براي غير بني هاشم محسوب شده و ذلت و خواري را براي سادات بهمراه داشت.

خداوند متعال جهت حفظ كرامت و مقامشان زكات را بر آنان حرام ساخت.

البته سادات به خودشان مي توانند زكات بدهند چرا كه حس برتري جويي در اين دادوستد به چشم نمي خورد.(2)

اين دو امر سبب شد اين قشر از زكات محروم بمانند و از سوي ديگر مي دانيم كه در ميان سادات افراد از كار افتاده، در راه مانده، يتيم و... وجود دارند كه بايد به طريقي تامين شوند.

خداوند متعال جهت پر كردن اين خلا و اكرام و احترام آنان، آيه خمس را پس از جنگ بدر نازل فرمود. و محل ارتزاق مستمندان از اين خاندان را خمس قرار داد.

در حقيقت در اسلام دو صندوق وجود دارد: صندوق خمس و صندوق زكات و اين جداسازي نه براي اين است كه سادات سهم بيشتري پيدا كنند، بلكه تنها به جهت احترام و اكرام اين خاندان در جامعه مي باشد.

افزون بر آنكه بناي اسلام براي آن است كه سلسله نسب سادات به طور مشخص باقي بماند و به شكلي گم نشود. و ياد پيامبر و امامان در خاطره ها زنده بماند، و احترام سادات را به عنوان تكريم جدشان پيامبراسلام(ص) بدانند.(3)

 

(1)- تفسير نمونه، ج 8 ذيل آيه 60 ، سوره توبه  ج14 ، فضيلت سوره مومنون.

(2)- رك. وسائل الشيعه  ج6 ابواب قسمه الخمس، باب 1، ج 8

(3)- شهيد مطهري، آشنايي با قرآن ج 3 ص83