دختر و پسر با رسیدن به سن بلوغ وارد مرحله جدیدی از زندگی خود میشوند. زندگی همراه با مسؤولیت، زیرا بیشتر وظایف دینی با فرا رسیدن اولین روز بلوغ الزامی میگردد. بنابراین، لحظه ورود به این مرحله را میتوان همانند ورود از مرز یک کشور به کشور دیگر دانست. همان گونه که شخص با قدم گذاشتن به مرزهای یک کشور تابع مقررات و دستورات آن خواهد شد، دختر و پسر نیز با رسیدن به سن تکلیف باید این احساس را داشته باشند که از این به بعد عنوان «مکلف» را بر دوش میکشند.
جشن تکلیف:
برای ورود به سن تکلیف مسؤولیت مهمی بر دوش پدر و مادر میباشد. آنان باید فرزندان خود را برای قدم گذاشتن به این مرحله با آموزش صحیح آماده کنند. شایسته است در مراکز آموزشی نیز به صورت گسترده به این موضوع توجه شود. در واقع فرزندان ما قبل از فرا رسیدن سن بلوغ، دوران آمادگی را میگذرانند. همان گونه که برای شروع اولین سال تحصیلی آنان، شرکت در کلاسهای آمادگی را اقدامی مناسب میدانیم باید برای شروع دوران تکلیف نیز آنان را آماده کنیم. وظایف ابتدایی را به آنان بیاموزیم، مسؤولیت آن دوران را برای آنان بازگو نماییم. به ویژه دستورات نماز و روزه و کیفیت انجام صحیح آن دو را با شیوهای جذاب و شیرین آموزش دهیم. تلاش کنیم این احساس را در آنان نماییم که هر انسانی در دوران تکلیف در مقابل رفتار و گفتار خویش مسؤول است و دیگر نمیتواند خود را همانند گذشته آزاد پندارد، او دیگر بزرگ شده است.
همزمان با آماده سازی فرزندان خویش برای ورود به مرحله تکلیف شایسته است به گونهای با این موضوع برخورد شود که دختر و پسر به خوبی احساس کنند که نقطه عطفی در زندگی آنان پدید خواهد آمد و همیشه این مرحله را در خاطر داشته باشند. جشن تکلیف یکی از شیوههای شایسته و مفید در تحقق این امر است. از اولیاء محترم و از مربیان تربیتی آموزش و پرورش، انتظار میرود زمینه گرامی داشت این مرحله را برای دانشآموزان خویش فراهم کنند.
فراگیری مسایل شرعی:
آنچه به عنوان یک تکلیف از اولین روزهای بلوغ متوجه دختران و پسران میباشد لزوم فراگیری احکام و مسایلی است که معمولاً مورد نیاز آنان میباشد، به عنوان مثال آنان در آن مرحله معمولاً وظیفه یادگیری احکام حج را ندارند چرا که معمولاً در ابتداء بلوغ مورد نیاز آنها نمیباشد، چنان که آموزش احکامی که مخصوص پسران یا دختران است بر دسته دیگر واجب نیست. ولی فراگیری موضوعاتی چون نماز و روزه و احکام مربوط به آن که از اولین روزهای بلوغ مورد نیاز است واجب خواهد بود.
احکام مشترک:
از این جهت اولین وظیفهای که متوجه افراد بالغ است انتخاب مجتهدی میباشد که باید احکام دینی خود را از او فرا گیرند. این فراگیری و عمل بر طبق آن را «تقلید» مینامند و آن مجتهد را «مرجع تقلید» میگویند.
مجتهد کسی است که با دانش ویژه خویش میتواند وظایف دینی ما را از میان منابع دینی به دست آورد.
دانشی که عهدهدار این امر است «فقه» نام دارد. لذا به مجتهد، فقیه نیز گفته میشود. یک فقیه، نظریه فقهی خویش را تحت عنوان «فتوا» اعلام میکند و مجموعه فتواهای خویش را معمولاً به شکل «رساله عملیه» ارایه میدهد. ما با مراجعه به این رساله، میتوانیم از فتاوای مرجع تقلید خویش آگاه شویم. نظرخواهی از مجتهد را «استفتاء» میگویند.
انتخاب مرجع تقلید بر اساس رعایت شرایطی است که مشروح آن در ابتداء رسالههای عملیه آمده است. یکی از راههای شناخت مجتهدی که شرایط مذکور را دارا باشد، نظرخواهی از دو نفر عادل است که توان شناخت «مجتهد دارای شرایط» را داشته باشند.
البته اگر از گفته افراد مختلف برای انسان اطمینان حاصل شود که چه کسی شرایط لازم را داراست نیاز به گواهی دادن دو نفر عادل خبره نیست.
اکنون با این توضیحات به این احکام توجه فرمایید:
۱ـ کسی که عمدا وظایف شرعی خود را بدون تقلید انجام دهد اعمال او باطل است.
۲ـ فتوای مرجع تقلید را از این راهها میتوان به دست آورد:
الف) شنیدن مستقیم از خود مجتهد
ب) نقل شخص مورد اطمینان
ج) مراجعه به رساله مجتهد
۳ـ اگر اعمال گذشته انسان بر اساس تقلید بوده است، اما نمیداند نحوه تقلید او صحیح بوده است یا نه؟ بنا را بر صحت آن اعمال میگذارد.
۴ـ اگر کسی فتوای مجتهدی را به اشتباه به دیگری آموزش دهد، واجب است او را از این اشتباه آگاه سازد.
۵ـ مجتهدی که برای اولین بار از او تقلید میکنیم باید زنده باشد، تقلید از مجتهد فوت شده شرایطی دارد که در رسالهها ذکر شده است.
منبع : خانواده مطهر |