پرسش:
در طريقه سلوك الي الله هر گونه لذتي مادي مانند لذت خوردن، گناه (نه به معناي شرعي آن) و ناشايست تلقي مي شود. زيرا لذت براي انسان تعلق مي آورد و تعلق زندگي دنيا را زيبا و شيرين جلوه مي دهد و با نظر اميرالمؤمنين كه مثلأ حلاوت دنيا تلخي آخرت و تلخي دنيا حلاوت آخرتست» در تناقض مي افتد بنابراين هر گونه تلذذ به لذتهاي مادي عمل ناشايست (نمي گويم حرام!!) و مخالف با سلوك الي الله است (به دليلي كه عرض شد). با اين حساب من نتيجه مي گيرم كه بعنوان مثال طعامهايي كه نياز به نمك دارند تا خوشمزه تر شوند را بي نمك تناول كنيم تا لذت غذا كمتر شده و تعلق خاطري نسبت به آن براي ما پيدا نشود مي خواهم بپرسم آيا اين مسأله كه سعي كنيم غذا را بدون لذت بخوريم تناقضي با سيستم گوارشي بدن ندارد و آنرا مختل نمي سازد يعني مي خواهم نتيجه بگيرم كه اگر غذا را با در نظر نگرفتن لذت آن ميل كنيم مي بايست سيستم گوارشي بدن با اينحالت غذا خوردن (بدون لذت) سازگارتر باشد تا با غذا خوردن با درك لذت آن. آيا اين گفته نتيجه گيري صحيح است؟
پاسخ:
هر حظ بردن نفس مذموم و غيرخدايي نميباشد. حظ نفسي و هواي نفسي بر دو گونه است:
1- ممدوح: خداوند تعالي بشر را به گونهاي آفريده كه به اقتضاي عالم بشري و مادي يك سلسله خواهشها وهواهاي نفساني دارد مثلاً ميل به خوردن و آشاميدن، شهوت جنسي، خوابيدن و هر چيزي كه خلقت بشري به آن نيازدارد و براي بقاء و ادامه حيات مادي از آن ناگزير است همه و همه وقتي برآورده ميشوند نفس انسان حظ ميبرد و ازروي هوا و لذت انجام ميگيرند تمام اين هواها و خواهشها و حظ بردنهاي نفس را خود خداوند تعالي با طبيعتانسان آميخته كرده است. حال اگر اين هواها و حظ بردنهاي نفس محدود به دستورات شرع مقدس و فرامين الهيشود ممدوح و خواست خداوند تعالي تحقق پيدا كرده است و بر طبق سنت رسول اكرم اسلام(ص) ميباشد.
2- مذموم: اگر همين مقتضيات طبع بشري و هواي نفساني در خدمت شيطان و نفس اماره دربيايد، حتما و قطعامذموم است و انسان را به ورطه هلاكت و قعر جهنم پرت ميكند. اگر مثلاً ميل به خوردن يا آشاميدن و... از راه حراماشباع شود، اين خود پاسخگويي به شيطان و نفس اماه و بياعتنايي به حريم الهي و پا گذاشتن بر روي هدف خلقتميباشد. اگر كسي ميخواهد يك قدم فراتر گذارد و بيشتر از حرام را رعايت كند و بيشتر حظ نفس را محدود سازدميتواند پارهاي از مكروهات را نيز رعايت كند. خلاصه هر كدام از نيازهاي بدن مادي و طبع بشري از روي هوا، لذت وحظ نفس ميباشد ولي مهم اين است كه بدانيم هر حظي منافات با مبارزه با نفس اماره و شيطان ندارد بلكه بعضي ازحظهاي نفساني واجب شرعي هستند. فقط بايد توجه داشت كه حظ نفساني را در راستاي شرع قرار داد تا خداييشود.
كتب زير براي مطالعه مفيد است:
1- نردبان آسمان، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي
2- سلوك معنوي، ويرايش و تدوين: اكبر اسدي
3- خودشناسي براي خودسازي، استاد محمد تقي مصباح يزدي/ح |