«محمدبن مکی» معروف به «شهید اول » شاگرد فخر المحققین (1) یکی از بزرگان فقهای شیعه است که در ردیف علامه حلی ومحقق حلی قرار می گیرد . و اهل منطقه جبل عامل که در جنوب لبنان واقع شده و از قدیمی ترین مراکز تشیع است می باشد.
عنوان شهید اول را شاید از نظر نداشتن همتا، و از نظر فقهی و علمی به او داده باشند چرا که پیش از وی نیز صدها شهید از سلسله علماء و دانشمندان اسلامی وجود داشته است .
ولادت
او در سال 734 هجری در دهکده جزین متولد شد. این دهکده از مناطق پر برکت از حیث پرورش علماء و فقهاء می باشد. ( بطوری که در تشیع جنازه شهید ثانی که اهل همین دهکده بود، هفتاد مجتهد صاحب فتوی حضور داشته اند) او پی از محقق اول سرآمد فقهاء بود .
شهید محمد بن مکی در خانواده علم و فضلیت رشد و نمونه یافته بود . پدر و بسیاری از اجدادش همه از علما و فقها بودند، فرزندان او ، بخصوص دختر و همسر وینیز همی از فقهاء بزرگ بودند ، بطور که شهید اول در بسیاری از موارد خانم هایی که از او سؤال فقهی داشتند به همسرش «ام علی» و یا دخترش «فاطمه » ارجاع می داد .برخی از بزرگان فاطمه را «سیده المشایخ » لقب داده اند.(2)
طبع شعر
شهید اول روح ظریف و طبع شعر روانی داشت . او گاهی با سلاح شعر و ادب به سراغ متخاصمین رفته و پاسخ آنان را به صورت نظم داده است . نمونه هایی از اشعار ایشان توسط یکی از شاگردانش به نام سید محمد حسین عاملی درمجموعه ای به نام «اثنی عشریه» گردآوری شده است .
تألیفات
ایشان نزدیک به 22 اثر علمی دارد که اکثر آن ها در باب فقه نگاشته شده است . معروفترین تألیف وی کتاب «المعه الدمشقیه» است که از کتاب های درسی حوزه های علمیه می باشد و آن را در زندان نوشت .
نحوه شهادت
شهید اول مردی ضعیف الجثه و کوتاه قد بود . هم مباحثه ای داشت به نام «ابن جماعه شافعی » . روزی میان این دو طلبه مباحثه ای در گرفت . در میان آن دو ، دوات و قلمدانی بود ابن جماعه به عنوان تحقیر اندامی او گفت : من از پشت دوات جثه ای را احساس می کنم ، ولی نمی فهمم معنای آن چیست؟ شهید در پاسخ تحقیر او گفت : «آری فرزندیک تن ، بزرگتر از این نمی شود ». ( کنایه از این که تو فرزند یک نفر نیستی ، بلکه فرزند جماعتی هستی ـ ابن جماعه)
ابن جماعه از این پاسخ شرمنده گرددیه و از آن روز کینه و عداوت ابن مکی را دردل داشت .
در سال 785 هـ.ق در اثر سعایت و پرونده سازی برخی دشمنان قدیمی در مورد تشیع او ( در دوره سلطنت سنی مذهب یرقوق در شام)و ابراز برخی از مقالات ایشان که در رد عقاید برخی گروه های غیر شیعی بوده است ، دستگیر و به زندان انداخته شد . تلاش ها برای رهایی وی از زندان از سوی خود وی و دوستانش نتیجه نبخشید و سرانجام ایشان با تحمل یک سال حبس در قلعه شام ، با فتوای قاضی برهان الدین مالکی و ابن جماعه شافعی ، به شهادت رسید.(3) این عالم ربانی را مانند مقتدایش حضرت اباعبدالله الحسین (ع) سر از بدنش جداکردند و سپس جسد مطهرش رابه آتش کشیدند./ح
پی نوشت ها :
1ـ فخر المحققین ، پسر علامه حلی(682ـ771) است که در شانزده سالگی به مقام اجتهاد رسید و همچون پدر از اعاظم فقه و علوم اسلامی می باشد.
2ـ آشنایی با علوم اسلامی ، استاد شهید مطهری ، ص 300
3ـ فقهای نامدار شیعه ، عقیقی بخشایشی ، ص 151
منبع:نشریه فرزانگان شاهد ویژه نامه شهدای روحانیت ،نمایندگی ولی فقیه در سپاه .فروردین 1390 |