مقدمه:
عمده فعالیت های مراکز مطالعاتی و اتاق های فکری آمریکا درتدوین و پی ریزی سیاست خارجی و نظامی آمریکا در عرصه بین المللی متمرکزاست.مرکز مطالعات راهبردی بین الملل از جمله مهم ترین و موثرترین اتاق های فکری آمریکا است که به طور جدی برروی تعیین راهبردهای سیاست خارجی آمریکا فعالیت پژهشی دارد.لذا در همین نوشتار تلاش شده تا با تبیین پیشینه تاریخی این مرکز راهبردی، اهم فعالیت های آن مورد بررسی و نقش آن در تدوین سیاست های خارجی کاخ سفید مورد کنکاش و تحلیل قرار گیرد.
* پیشینه تأسیس مرکز مطالعات راهبردی
در اوج جنگ سرد در سال ۲۶۹۱، دریاسالار آرلی بورک (Arleigh Burk) و دیوید ابشر (David Abshire) ، مرکز مطالعات استراتژیک را در دانشگاه جورج تون در واشنگتن تأسیس کردند. این مرکز در ابتدا به دنبال پیدا کردن راهبردهای کاربردی جهت مصون ماندن ایالات متحده از چالش و بحران ها و حفظ و تداوم و توسعه قدرت آمریکا به عنوان یک قدرت برتر جهانی در دوران جنگ سرد بود.
مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی آمریکا (CSIS) از همان اوایل تأسیس توانست با تشکیل میزهای پژوهشی تخصصی و ارائه راهبردهاو راهکارهای موثر در حل مشکلات و چالش های امنیت ملی وسیاست خارجی، در صف مقدم اتاق ها ی فکر ایالات متحده قرار گیرد. به طوری که در حال حاضر این مرکز مطالعاتی به عنوان یکی از اتاق های فکری تأثیرگذار در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید، مهم ترین و کارآمدترین راهبردها و راهکارها را درحوزه های سیاست خارجی ، نظامی و امنیتی و همچنین بحران های جهانی به سیاستمداران آمریکا و رهبران جهانی ارائه می کند.
* اهم فعالیت های مرکز مطالعات و استراتژیک و بین الملل آمریکا
مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل آمریکا(CSIS) حدود نیم قرن است که ارائه راهبردهای کلان و راه حل های سیاسی به تصمیم سازی کاخ سفید را در اولویت کاری خود قرار داده است. به طوری که این مرکز محلی برای تبادل نظر آرای سناتورهای کنگره، کاخ سفید و کارگزاران مافیای تجارت جهانی جهت تدوین سیاست ها و راهبردهای سودجویانه سردمداران جهانی می باشد.
کفته می شود این مرکز راهبردی در آمریکا به عنوان «قوه فکری کنگره» مشهور است و عمده سناتورهای دموکرات و جهوریخواه کنگره ، نومحافظه کاران صهیونیست و شخصیت های منتفذ صهیونیستی عضو این مرکز فکری می باشند. همچنین گفته می شود این مرکز روابط عمیق و گسترده ای با لابی صهیونیستی داشته و نقش تعیین کننده ای در تدوین سیاست های حمایتی آمریکا از رژیم صهیونیستی در منطقه دارد.
این مرکز با بهره گیری از دانش و تجربیات متفکرین و سیاستمداران کهنه کار آمریکایی همچون «زیبگینو برجیسنگی» ، «هنری کسینجر»،«زلمای خلیل زاد»، «ژان وارنر»، «سام نون»، «هارولد برون» و …، برنامه ها و طرح های راهبردی و بلند مدت خود را در سه حوزه مطالعاتی سیاست خارجی و دفاعی، بحران های جهانی و دگرگونی های سیاسی و اجتماعی در مناطق مورد هدف آمریکا قرار داده است. به طوری که با تقسیم بندی مطالعاتی جهان به شمال آمریکا، آمریکای لاتین، اروپای مرکزی و شرقی ، شمال آفریقا، جنوب و جنوب شرقی آسیا، آسیای مرکزی، خاورمیانه و خلیج فارس ، پروژه های تحقیقاتی خود را در راستای سیاست های بین المللی و منطقه ای کاخ سفید متمرکز کرده است.
بر این اساس، مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل ،طرح ها و پروژه های مطالعاتی بلند مدت و کوتاه مدتی را در دستور کاری خود قرار داده که مهم ترین این طرح ها عبارتند: «برنامه امنیت ملی و دفاعی آمریکا» ، در این طرح که سناتورهای کنگره، سیاستمداران کاخ سفید، فرماندهان نظامی ارتش، مدیران پنتاگون و مراکز اطلاعاتی و امنیتی آمریکا حضور دارند، راهبردها و تحلیل هایی در خصوص سیاست های نظامی، خارجی ، اقتصادی و.. .به حوزه تصمیم سازی آمریکا ارائه می گردد؛ طرح «منطقه گرایی آسیایی» که این طرح در دموکراسی سازی منطقه آسیا، تقویت اتحادیه های سیاسی و اقتصادی در راستای راهبردهای آمریکا، تحلیل تحولات و بحران های آسیا، حمایت از اقتصاد آزاد و موسسات اقتصادی غیردولتی و … تمرکز مطالعاتی دارد؛ «برنامه روسیه و اروسیا» ، در این طرح مطالعاتی موضوعاتی چون بررسی تحولات سیاسی ، اقتصادی و نظامی روسیه، گسترش روابط با کشورهای تازه استقلال یافته از شوروی، ترویج گفتمان دموکراتیک در کشورای تازه استقلال یافته جهت همگام سازی با سیاست های آمریکا و….مورد پژوهش قرار می گیرد؛ «برنامه امنیت سرزمینی و مقابله با تروریسم» در این برنامه، مرکز مطالعات راهبردی و بین الملل در راستای بالا بردن ظرفیت های امنیتی آمریکا در قرن ۱۲ و با بهانه مبارزه با تروریسم و افراط گرایی تمرکز جدی برروی خاورمیانه (قلب جهان اسلام ) کرده و در این راستا به مطالعه و ارائه راهکارهای عملی در جهت تدوین و طراحی راهبردهای آمریکا در کشورهای اسلامی از جمله عراق، افغانستان، پاکستان، یمن و… می پردازد؛«برنامه مطالعاتی آفریقا» ، در این طرح پژوهشی توسعه سیاسی و اقتصادی آمریکا در قاره سیاه، تقویت روند روابط دوجانبه آمریکا با کشورهای آفریقایی، استمرار دموکراسی و.. مورد بررسی و پژوهش قرار می گیرد؛ «برنامه مطالعاتی آمریکا»، در برنامه پژوهشی فوق راهکارها و راهبردهای عملی آمریکا در مدیریت منطقه ای کاخ سفید در حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی و …مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد؛ «برنامه اروپا»، در این برنامه موضوعاتی چون راهبردهای بلند مدت آمریکا و اروپا در روابط فراآتلانتیک، همسان سازی سیاست های اروپا با راهبردهای بین المللی کاخ سفید، تقویت ناتو ، تقویت روابط اقتصادی آمریکا و اروپا و… مورد بررسی قرار گرفته و در اختیار سیاستگذاران کاخ سفید گذاشته می شود؛ «برنامه امنیت بین المللی» ، در این طرح پژوهشی و تحلیلی پروژه های مطالعاتی در راستای تقویت جایگاه بین المللی آمریکا و تبدیل تهدیدات جهانی به فرصت در راستای منافع ملی و امنیت کاخ سفید صورت می گیرد که پروژه دموکراسی در راهبردهای آمریکا از جمله مهم ترین آنهاست.
طرح «تحقیقاتی رویکردهای جدید دفاعی»، از دیگر برنامه های مطالعاتی مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل آمریکا است که در حوزه سیاست خارجی و دفاعی ، راهبردهایی را درجهت تدوین طرح های بلند مدت نظامی و امنیتی و همچنین تطبیق و یکپارچه کردن راهبردهای نظامی و امنیتی با سیاست های خارجی و بین المللی کاخ سفید ارائه می دهد؛ . «برنامه موضوعاتی اتمی» که در آن مجموعه ای از دانشمندان اتمی، نظامیان، احزاب پر نفوذ سیاسی، مدیران شرکت های بزرگ اتمی، سناتورهای کنگره و کاخ سفید حضور دارند و سیاست های اتمی و پیشرفت ها و ظرفیت های اتمی آمریکا و تحولات آینده آن را مورد بررسی قرار می دهند.گفت وگوهای سه جانبه میان آمریکا، فرانسه و انگلیس از مهم ترین برنامه های مطالعاتی این طرح است که در خصوص خط مشی و سیاست های مشترک اتمی این سه کشور تمرکز پژهشی دارد؛ «طرح قدرت هوشمند»، از دیگر پروژه های تحقیقاتی مهم مرکز مطالعات راهبردی و بین الملل است که به بررسی چالش های روز آمریکا ، تدوین راهکارهای عملی در جهت تقویت وجهه بین المللی آمریکا ، توسعه اتحادیه های سیاسی بین المللی در راستای منافع کاخ سفید و همچنین بررسی ابزارهاو مولفه های موثر در تولید و افزایش قدرت هوشمند و نرم آمریکا ازجمله دموکراسی و دیپلماسی عمومی در عرصه بین المللی می پردازد.
«برنامه پیری و فرسودگی جهانی» که طرح ها و پروژه های تحقیقاتی را بر روی اقتصاد جهانی با محوریت آمریکا، روندهای دموکراسی سازی آمریکایی، بررسی تحولات و چالش های بین المللی و ارائه راهکارهایی در جهت نقش فعال آمریکا در بحران های بین المللی و … متمرکز کرده است. همچنین در این طرح هفت مرکز مطالعاتی در آسیا ، آمریکای لاتین و آمریکا راه اندازی شده است که تحولات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی کشورهای هدف را مورد بررسی قرار می دهند.
«برنامه مطالعاتی خاورمیانه» ، یکی از کانون های مهم و با اهمیت مرکز مطالعات راهبردی بین المللی است که سیاستمداران کاخ سفید از راهبردها و تحلیل آن به عنوان منشور سیاست خارجی آمریکا در منطقه خاورمیانه استفاده می کنند. در این برنامه، علاوه بر اینکه محور تحقیقاتی آن بر روی ایجاد شرایط و فرصت های مناسب و عملی در منطقه در راستای راهبردهای کاخ سفید تمرکز یافته است، از طرفی پروژه هایی چون ایجاد تغییرات مثبت و سازنده سیاسی و اجتماعی منطبق با منافع آمریکا، ایجاد همکاری های آکادمیک، سیاسی و اقتصادی میان آمریکا و اروپا و دولت های خاورمیانه جهت شکل دادن به معادلات سیاسی منطقه،مدیریت بحران های منطقه، هدایت رسانه ای و ارتباطی منطقه ای، بررسی تحولات سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه خصوصاً بر روی چهار کشور ایران، مصر، عربستان و عراق، برررسی راهکارهای عملی جهت مدیریت روند صلح خاورمیانه و مناقشه فلسطین- اسرائیل در راستای اهداف سران صهیونیستی، اجماع منطقه ای علیه ساختار سیاسی، اقتصادی ایران و … در دستور کا این برنامه قرار دارد.
«برنامه دموکراسی های جدید اروپایی»، مهم ترین کارکرد این طرح ارائه راهبردهایی در راستای توسعه دموکراسی و تقویت اتحادیه های اقتصادی و سیاسی میان آمریکا و کشورهای اروپای مرکزی و شرقی جهت همراه کردن آنها با سیاست های کلان کاخ سفید می باشد؛ «برنامه مطالعاتی آسیا و اقیانویسه» که در این برنامه راهبردها و تحلیل های در جهت توسعه و تقویت منافع آمریکا در این مناطق به حوزه تصمیم گیری کاخ سفید ارائه می شود.
گفتنی است مرکز مطالعات راهبردی و بین الملل، در تدوین سیاست های عمومی آمریکا در حوزه های اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و رسانه ای نقش تأثیرگذاری دارد..همچنین گفته می شود این مرکز راهبردی، سیاست های نظامی و برنامه های بین المللی ناتو تدوین و طراحی می کند.
این مرکز مطالعاتی، فصلنامه ای را با عنوان «TheWashington Quarterly » منتشر می کند که تحلیل ها و توصیه های راهبردی را در خصوص سیاست خارجی آمریکا در اختیار سناتورهای کنگره و مقامات کاخ سفید قرار می دهد.
* مرکز مطالعاتی وابسته
مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی(CSIS) ، با وجودی که با موسسات و مراکز مطالعاتی و فکری در آمریکا ارتباط داشته و بعضاً از آنها حمایت مالی و فکری می نماید، اما فاقد موسسات رسمی وابسته به خود می باشد. ولی دارای کارگروهها و میزهای تخصصی مطالعاتی است که در حکم مراکز مطالعاتی عمل می کند، این میزها و کارگروههای مطالعاتی تخصصی عبارتند از: میز مطالعاتی کیسنجر(kissinjer chair)، که در موضوعات سیاست بین المللی آمریکا، دموکراسی و سیاست امنیت ملی تمرکز مطالعاتی داشته و تعدادی قابل توجه پروژه پژوهشی و راهبردی را با همکاری مرکز مطالعات راهبردی و بین الملل درخصوص مسائل سیاست خارجی، تعمیق روابط منطقه ای و اتحادیه ای آمریکا، تطبیق سیاست های کاخ سفید با ناتو، تدوین و طراحی برنامه ها و راهبردهای ناتو و همچنین آینده آن، دستورالعمل های جدید در روابط آمریکا- اروپا، استفاده از قدرت هوشمند (نرم) در مناطق کلیدی و حساس جهان و … در دستور کار دارد؛ میز مطالعات استراتژی بورک (Burke Chair in Strategy) که توسط «آنتونی کردزمن» مدیریت شده و راهبردها و تحلیل های کاربردی در حوزه های سیاسی و نظامی به کنگره و کاخ سفید ارائه می دهد. پروژ ه های امنیتی این میز در موضوعاتی چون خاورمیانه، توسعه نظامی چین، بحران در افغانستان و پاکستان، تحلیل جنگ ها، بررسی جنگ های نامتقارن، بررسی و رصد فناوریها و تحولات نظامی ایران، راهبردهای نظامی و دفاعی آمریکا در خاورمیانه، عبرت ها و تجربیات از جنگ ها و … تمرکز مطالعاتی دارد؛ میز مطالعات برجینسکی(Brzezinski Chair in Global Security and Geostrategy) در امنیت جهانی و جغرافیایی سیاسی که تحقیقات و پروژه های مطالعاتی گسترده ای را در زمینه های جغرافیای سیاسی، امنیت بین المللی، امور اروپا و سیاست جهانی داشته و در موضوعاتی چون نزدیکی و پیوند میان اتحادیه اروپا و آمریکا جهت پیشبرد بهتر سیاست های جهانی، بازسازی و مدیریت نقاط ضعف در حوزه سیاست خارجی، ترسیم چالش های جدی آمریکا در مناطق فرا آتلانیک، راهبردهای ناتو در قرن بیست و یکم، ترسیم جغرافیای سیاسی در راهبردهای بلند مدت آمریکا و … تمرکز مطالعاتی دارد؛ دانشکده گفت وگوهای شیفر- سی اس آی اس (CSIS- Schieffer School Dialogues) که جلساتی را به طور ماهنامه با حضور مشاوران برجسته مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی و همچنین کارشناسان برجسته سیاسی و اساتید دانشگاه درخصوص سیاست عمومی و رسانه ای آمریکا با کمک موسسه تکنولوژی های ایالتی (united Technologies corporation) برگزار می نماید. میزگرد آزاد در حوزه مطالعات چین (free men chair in china studies) که فعالیت مطالعاتی خود را در ارائه توصیه های راهبردی در موضوعاتی چون بررسی رویکرد راهبردهای آینده آمریکا در شرق آسیا و چین، ارزیابی اقتصادی در روابط چین : آمریکا ، بررسی بحران های داخلی چین و تأثیر آن بر روابط آمریکا : چین، بررسی مدرن سازی نظامی چین و … متمرکز است؛ میز ژاپن(Japan Chair) که در موضوعاتی چون نقش روابط دو جانبه آمریکا : چین، نقش ژاپن در آسیا و رشد جهانی آن، همراهی سیاست ژاپن با آمریکا در عرصه جهانی و … تمرکز مطالعاتی دارد؛ میز تجارت جهانی(global trad chair) که در موضوعاتی چون سیاست جهانی اقتصادی ، تجارت بین المللی و افزایش رقابت ها، تطبیق ساختار اقتصادی کشورها با آمریکا و… تمرکز مطالعاتی دارد؛میز سیمون در حوزه مطالعاتی سیاست اقتصادی (Simon chair impolitical Economic) که درترسیم سیاست های اقتصادی آمریکا، خصوصی کردن تجارت جهانی، افزایش سرمایه گذاری های داخلی و خارجی آمریکا و … مطالعه دارد؛گروه طرح های صنعتی دفاعی(Defense-Industrial Initiatives Group) که در آن پروژه های پژوهشی در خصوص مدیریت و سازماندهی سیستم های نظامی جهانی،صنایع نظامی آمریکا، بهداشت و درمان ارتش،تحقیقات صنعتی ارتش و… صورت می گیرد.
* روند تاریخی عملکرد مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی
این موسسه در ۱۹۷۸، اولین جلسه عمومی در کنگره را در خصوص نسل کشی کامبوج تشکیل داد. این مرکزهمچنین در سال ۱۹۸۶، براساس قانون بازسازی نیروهای مسلح به نام «گلدواتر- نیکولز» ،طرح ستاد مشترک ارتش را ارائه کرد که به موجب آن ستاد مشترک به عنوان کانون هماهنگی و مشاوره نظامی و راهبردی به وزیر دفاع و رئیس جمهور تعیین شد و اختیارات فرماندهی عملیات از آن سلب گردید و مستقیماً از طریق پنتاگون به فرماندهان نظامی مناطق پنجگانه جغرافیایی تفویض شد.
مرکز مطالعات راهبردی و بین الملل در زمان ریاست جمهوری «رونالد ریگان» نقش تعیین کننده ای در ترسیم سیاست های دفاعی ایالات متحده در قبال شوروی داشت. همچنین این مرکز راهبردی ،در پی ریزی سیاست های نظامی و خارجی دولت «کلینتون» فعا ل بود ، بطوریکه درراهبرد «آمریکای جدیددر قرن۲۱» که در اواسط دهه نود موردتصویب قرار گرفت ، عمده سیاست های نظامی این راهبرد توسط این مرکز طراحی و تدوین گردید.در زمان ریاست جهوری «جرج بوش» ، این مرکز با تاسی از مدیران نومحافظه کار خود ، رویکرد «القای شوک و هیمنه» به نظام بین الملل و به ویژه به منطقه راهبردی خاورمیانه و جهان اسلام را بعنوان محور سیاست خارجی دولت بوش قرار داد وبا تنظیم سند راهبرد امنیت ملی ۲۰۰۲، دولت آمریکا عملاً وارد کارزار نظامی ، سیاسی ، آقتصادی، اطلاعاتی و تبلیغاتی در عرصه بین المللی در آغاز قرن ۲۱شد، که حمله به افغانستان و عراق نتیجه اجرایی شدن سند راهبرد امنیت ملی۲۰۰۲ بود .
همچنین این مرکز در سال ۲۰۰۷ ، طرح اتخاذ «قدرت هوشمند» به عنوان محور سیاست خارجی آمریکا را به کنگره ارائه کرد و پس از تصویب ، محور اساسی رویکرد سیاست خارجی دولت اوباما در نقاط حساس و استراتژیک جهان گردید.
این مرکز همچنین تمرکز جدی بر روی مسائل ایران داشته به طوری با تشکیل میز مطالعات ایران به سرپرستی «فریبررز قدر» پروژه های پژوهشی گسترده ای را در موضوعاتی چون پرونده هسته ای ایران، مسایل نظامی ایران، نوسازی سیاسی و سکولاریسم ، تحولات اقتصادی، دگرگونی اجتماعی و فرهنگی و… در دستورکار خود قرار داده است.
مجید زاد بود
http://www.psyop.ir/?p=3567 |