باسمه تعالی
روایاتی در باره این که «خدا به ما نزدیک است» و ما در محضر او هستیم
1ـ مولاى متقیان امیرمومنان علیهالسلام در توصیف خداوند فرمودهاند:
اَلباطِنُ لِکُلِّ خَفیَّه وَ الْحاضِرُ لِکُلِّ سَرِیْرَه، الْعالِمُ بِما تُکِنُّ الصُّدُوْرُ وَ ما تَخُوْنُ الْعُیُوْنُ ـ
خداوندى که از هر چیز مخفى آگاه است و در باطنِ همه حضور دارد، از اسرار نهفته سینهها با خبر است و چشمهاى خیانتگر را به خوبى مىبیند. [1]
2ـ در خطبه دیگرى از همان امام علیهالسلام مىخوانیم:
فَاتَّقُوا اللهَ الَّذى اَنْتُمْ بِعَیْنِهِ وَ نَواصِیْکُمْ بِیَدِهِ وَ تَقلّبُکُمْ فى قَبْضَتِهِ، اِنْ اَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ اِنْ اَعْلَنْتُمْ کَتَبَهُ ـ
از خداوندى بپرهیزید که همواره در پیشگاه او حاضرید و زمام اختیار شما به دست او و حرکات و سکنات شما در قبضه او است، اگر ]اعمال و نیّات خود را[ پنهان کنید مىداند و اگر آشکار سازید مىنویسد. [2]
3ـ شخصی از امام جواد علیهالسلام خواست او را پندی دهد. حضرت در پاسخ فرمود:
اگر بگویم آیا میپذیری؟ گفت: بله. فرمود: «صبر و بردباری را بالش خود قرار بده؛ فقر را در آغوش بگیر؛ شهوات را از خود دور کن؛ با هوای نفس مخالفت کن؛ (اعْلَمْ أَنَّكَ لَنْ تَخْلُوَ مِنْ عَيْنِ اللَّهِ فَانْظُرْ كَيْفَ تَكُون)؛ این را بدان که پیوسته در محضر دید خدا هستی. خوب توجه کن که چگونه رفتار میکنی.[3]
4ـ روزى «ابو حنیفه» خدمت امام صادق علیهالسلام عرض كرد من فرزندت «موسى» را دیدم كه نماز مىخواند و مردم از جلوى او عبور مىكردند و آنها را نهى نمىكرد، در حالى كه اینكار مطلوب نیست! امام صادق علیهالسلام فرمود فرزندم موسى را صدا زنید، حضرت را صدا كردند، امام صادق علیهالسلام سخن ابوحنیفه را براى فرزندش موسى ابن جعفر علیهالسلام تكرار فرمود، در جواب عرض كرد:
«يَا أَبَتِ إِنَّ الَّذِي كُنْتُ أُصَلِّي لَهُ كَانَ أَقْرَبَ إِلَيَّ مِنْهُمْ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ ـ
اى پدر! كسى كه من براى او نماز مىخواندم از آنها به من نزدیكتر بود، چنان كه خداوند متعال مىفرماید: ما به انسان از رگ قلب او نزدیكتریم».
امام صادق علیهالسلام او را در آغوش گرفت و فرمود:
«بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا مُسْتَوْدَعَ الْأَسْرَار ـ پدر و مادرم به فدایت باد، اى كسى كه اسرار الهى در قلبت به ودیعت نهاده شده».[4]
5ـ امام صادق علیهالسلام به اسحاق بن عمار فرمود:
یا إِسْحَاقُ خَفِ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ وَ إِنْ كُنْتَ لَا تَرَاهُ فَإِنَّهُ یرَاكَ فَإِنْ كُنْتَ تَرَى أَنَّهُ لَا یرَاكَ فَقَدْ كَفَرْتَ وَ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ یرَاكَ ثُمَّ بَرَزْتَ لَهُ بِالْمَعْصِیةِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ مِنْ أَهْوَنِ النَّاظِرِینَ عَلَیك.
ای اسحاق ! طوری از خدا بترس که گویا او را میبینی، هر چند تو او را نمیبینی ولی او تو را میبیند. و اگر معتقد باشی که او تو را نمیبیند بیشک، به او کفر ورزیدهای و اگر بدانی که او تو را میبیند و آنگاه در حضور او معصیت کنی بیتردید او را از پستترین بینندگان قرار دادهای».[5]
6ـ رُوِی عَنْ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ ع أَنَّهُ جَاءَ رَجُلٌ وَ قَالَ
شخصی نزد امام سجاد علیهالسلام رسید و عرض كرد:
أَنَا رَجُلٌ عَاصٍ وَ لَا أَصْبِرُ عَنِ الْمَعْصِیةِ فَعِظْنِی بِمَوْعِظَةٍ
من مردى گنهكارم و صبر نمیتوانم كرد از معصیت و گناه پس پند ده مرا به موعظهای.
قَالَ ع افْعَلْ خَمْسَةَ أَشْیاءَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ ـ حضرت فرمود: پنج كار بكن و هر چه میخواهى گناه كن.
فَأَوَّلُ ذَلِكَ لَا تَأْكُلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ ـ اوّل اینكه مخور روزى خدا را و هر چه میخواهى گناه كن.
وَ الثَّانِی اخْرُجْ مِنْ وَلَایةِ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ ـ دوم طلب كن موضعى كه خدا تو را نبیند و هر چه میخواهى گناه كن.
وَ الثَّالِثُ اطْلُبْ مَوْضِعاً لَا یرَاكَ اللَّهُ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ ـ سوم از ملك خدا بیرون رو و هر چه میخواهى گناه كن.
وَ الرَّابِعُ إِذَا جَاءَ مَلَكُ الْمَوْتِ لِیقْبِضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ
چهارم چون ملكالموت بیاید كه روح تو را قبض كند پس دفع كن او را از خود و هر چه میخواهى گناه كن.
وَ الْخَامِسُ إِذَا أَدْخَلَكَ مَالِكٌ فِی النَّارِ فَلَا تَدْخُلْ فِی النَّارِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْت
پنجم چون خواست مالك دوزخ تو را داخل آن كند، تو داخل مشو در دوزخ و هر چه میخواهى گناه كن. [6]
7ـ در دعاى «یستشیر» كه از رسول اكرم صلیاللهوعلیهوآلهوسلم نقل شده مىخوانیم:
أسمَع السّامَعین أبصَر النّاظِرین ـ خدواندى كه شنواترین شنواها و بیناترین بینندگان است.[7]
8ـ امیرمؤمنان على علیهالسلام مىفرماید:
اتَّقُوا مَعَاصِيَ اللَّهِ فِي الْخَلَوَاتِ فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاكِم
از معصیت خدا در پنهانى و خلوتگاهها بپرهیزید، چرا كه شاهد همان حاکم (حکم کننده و قاضی) است. [8]
9ـ امیرمؤمنان على علیهالسلام مىفرماید:
وَ لَا تَهْتِكُوا أَسْتَارَكُمْ عِنْدَ مَنْ يَعْلَمُ أَسْرَارَكُمْ
پرده خویش را در نزد خداوندى كه از اسرارتان آگاه است، ندرید. [9]
10ـ امام سجاد علیهالسلام در دعای ابوحمزه ثمالی میفرماید:
أَيْ رَبِّ جَلِّلْنِي بِسَتْرِكَ وَ اعْفُ عَنْ تَوْبِيخِي بِكَرَمِ وَجْهِكَ
اى پروردگار من كردار زشتم را در پردهدار و از گناهانم به بزرگوارى ذاتت درگذر
فَلَوِ اطَّلَعَ الْيَوْمَ عَلَى ذَنْبِي غَيْرُكَ مَا فَعَلْتُهُ وَ لَوْ خِفْتُ تَعْجِيلَ الْعُقُوبَةِ لِاَجْتَنَبْتُهُ
كه اگر بر گناهم كسى غير از تو آگاه مىشد البته آن گنه نمىكردم و اگر از تعجيل مىترسيدم هم از خطا اجتناب مىنمودم
لاَ لِأَنَّكَ أَهْوَنُ النَّاظِرِينَ (إِلَيَّ) وَ أَخَفُّ الْمُطَّلِعِينَ (عَلَيَّ)
نه از اين رو كه تو از ديگران در نظرم بىقدر و اهميتترى
بَلْ لِأَنَّكَ يَا رَبِّ خَيْرُ السَّاتِرِينَ وَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ (وَ أَحْلَمُ الْأَحْلَمِينَ) وَ أَكْرَمُ الْأَكْرَمِين
بلكه بدين سبب كه تو بهترين ستاران و پردهپوشان و نيكوترين حكمفرمايان و بزرگوارترين بزرگواران عالمى. [10]
11ـ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنِي مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ ع يَقُولُ مَا أَحَبَّ اللَّهَ مَنْ عَصَاهُ ثُمَّ تَمَثَّلَ فَقَالَ:
تَعْصِي الْإِلَهَ وَ أَنْتَ تُظْهِرُ حُبَّهُ هَذَا مُحَالٌ فِي الْقِيَاسِ بَدِيعٌ
لَوْ كَانَ حُبُّكَ صَادِقاً لَأَطَعْتَهُ إِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ يُحِبُّ مُطِيع
محمّد بن ابى عمير به نقل از شخصى كه خود از امام صادق عليهالسّلام شنيده آورده است كه آن حضرت فرمود: «هر كس معصيت خدا را بكند، خدا او را دوست ندارد.» سپس حضرت شعر زيرا را به عنوان شاهد بازگو نموده و فرمود:
آيا با اظهار محبّت معبودت از او نافرمانى مىكنى؟ مقايسه اين دو امر كار نو ظهورى است.
اگر محبّتت راست بود، مسلّما از او اطاعت مىنمودى، زيرا عاشق، همواره فرمانبر معشوق خويش است.[11]
12ـ خدای تعالی به حضرت داود علیه السلام وحی کرد:
يا داوودُ مَن أحَبَّ حَبيبا صَدّقَ قَولَهُ و مَن رَضِيَ بحَبيبٍ رَضِيَ بفِعْلِهِ و مَن وَثِقَ بحَبيبٍ اعْتَمَدَ علَيهِ و منِ اشْتاقَ إلى حَبيبٍ جَدَّ في السَّيرِ إلَيهِ
اى داوود! هر كس محبوبى را دوست بدارد سخنش را باور كند و هر كه از محبوبى خوشش آيد، كردار او نيز در نظرش پسنديده آيد و هر كه به محبوبى اعتماد داشته باشد به او تكيه كند و هر كه شيفته محبوبى باشد در حركت به سوى او بكوشد.[12]
13ـ پیامبر اعظم صلیاللهوعلیهوآلهوسلم فرمود:
عَلَامَةُ حُبِ اللَّهِ حُبُّ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَلَامَةُ بُغْضِ اللَّهِ بُغْضُ ذِكْرِ اللَّه
نشانه دوست داشتن خدای تعالی، دوست داشتن یاد و نام اوست و نشانه ناخوش داشتن خدای تعالی، ناخوش داشتن یاد و نام خدا است.[13]
14ـ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ قَالَ: خَدَمْتُ سَیِّدَ الْأَنَامِ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ ع ثَمَانِیَ عَشْرَةَ سَنَةً فَلَمَّا أَرَدْتُ الْخُرُوجَ وَدَّعْتُهُ فَقُلْتُ لَهُ أَفِدْنِی فَقَالَ بَعْدَ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ سَنَةً یَا جَابِرُ قُلْتُ نَعَمْ إِنَّکُمْ بَحْرٌ لَا یُنْزَفُ وَ لَا یُبْلَغُ قَعْرُهُ قَالَ یَا جَابِرُ بَلِّغْ شِیعَتِی عَنِّی السَّلَامَ وَ أَعْلِمْهُمْ أَنَّهُ لَا قَرَابَةَ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا یُتَقَرَّبُ إِلَیْهِ إِلَّا بِالطَّاعَةِ لَهُ یَا جَابِرُ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ وَ أَحَبَّنَا فَهُوَ وَلِیُّنَا وَ مَنْ عَصَى اللَّهَ لَمْ یَنْفَعْهُ حُبُّنَا.
جابر بن یزید جعفى گفت هجده سال به خدمتکارى امام و مولایم حضرت باقر اشتغال داشتم وقتى خواستم از خدمت آن جناب خارج شوم وداع کرده گفتم مرا بهرهاى برسان.
مولایم فرمود: جابر پس از هجده سال (باز هم برایت چیزى بگویم)
گفتم: آرى شما دریاى خشک ناشدنى و ژرف و بىپایان هستید.
فرمود: جابر سلام مرا به شیعیانم برسان به آنها بگو بین ما و خدا خویشاوندى نیست و نمیتوان مقرب درگاه او شد مگر به اطاعت. جابر هر که مطیع خدا باشد و دوستدار ما ولى ما است و هر که معصیت خدا را کند دوستى ما به او نفعى نمىبخشد. [14]
پی نوشت ها:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1]. نهج البلاغة (للصبحي صالح) ص 190
[2]. نهج البلاغة (للصبحي صالح) ص266
[3]. تحف العقول النص ص455 ـ قَالَ لِلْجَوَادِ ع رَجُلٌ أَوْصِنِي قَالَ وَ تَقْبَلُ قَالَ نَعَمْ قَالَ تَوَسَّدِ الصَّبْرَ وَ اعْتَنِقِ الْفَقْرَ وَ ارْفَضِ الشَّهَوَاتِ وَ خَالِفِ الْهَوَى وَ اعْلَمْ أَنَّكَ لَنْ تَخْلُوَ مِنْ عَيْنِ اللَّهِ فَانْظُرْ كَيْفَ تَكُون.
[4]. الكافي (ط - الإسلامية) ج3 ص297 ـ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ رَفَعَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: دَخَلَ أَبُو حَنِيفَةَ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ رَأَيْتُ ابْنَكَ مُوسَى يُصَلِّي وَ النَّاسُ يَمُرُّونَ بَيْنَ يَدَيْهِ فَلَا يَنْهَاهُمْ وَ فِيهِ مَا فِيهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ادْعُوا لِي مُوسَى- فَدُعِيَفَقَالَ يَا بُنَيَّ إِنَّ أَبَا حَنِيفَةَ يَذْكُرُ أَنَّكَ كُنْتَ صَلَّيْتَ - وَ النَّاسُ يَمُرُّونَ بَيْنَ يَدَيْكَ فَلَمْ تَنْهَهُمْ فَقَالَ نَعَمْ يَا أَبَتِ إِنَّ الَّذِي كُنْتُ أُصَلِّي لَهُ كَانَ أَقْرَبَ إِلَيَّ مِنْهُمْ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ - قَالَ فَضَمَّهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَى نَفْسِهِ ثُمَّ قَالَ يَا بُنَيَّ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا مُودَعَ الْأَسْرَار.
[5]. الكافی (ط - الإسلامیة) ج2 ص68
[6]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص 130
[7]. مهج الدعوات و منهج العبادات ص 125
[8]. نهج البلاغه (للصبحي صالح) ص532
[9]. نهج البلاغه (للصبحي صالح) ص320
[10]. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد ج2 584 دعاء السحر في شهر رمضان ..... ص : 582
[11]. فلاح السائل و نجاح المسائل ص 158 ـ دو بیت شعر از امام صادق علیهالسلام نیست بلکه حضرت آن را به عنوان تمثیل بیان فرمودهاند.
در آیه دوم سوره حجرات نیز میفرماید: «حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ، وَ زَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ، وَ كَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيانَ - خداوند ايمان را در نزد شما محبوب گردانيد و آن را در دلهايتان بياراست، و كفر و گناه و نافرمانى را در نزدتان ناخوشايند جلوه داد.
[12]. عدة الداعي و نجاح الساعي ص252
[13]. جامع الأخبار(للشعيري) ص128
[14]. الأمالی (للطوسی) ص 296 ـ بشارة المصطفى لشیعة المرتضى (ط - القدیمة) ج2 ص189 ـ الفضائل (لابن شاذان القمی) ص8 ـ بحار الأنوار (ط - بیروت) ج68 ص179
|